Ο όρος Τέταρτη εξουσία αναφέρεται στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ). Αρχικά αναφερόταν στον Τύπο, καθώς ήταν το μόνο μέσο ενημέρωσης, πριν την ανάπτυξη των υπολοίπων (ραδιόφωνο, τηλεόραση, Internet).
Ο τίτλος της Τέταρτης εξουσίας έχει καθιερωθεί με βάση τις τρεις γνωστές μας εξουσίες: νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική.
Κάπου εδώ λοιπόν αρχίζουν τα δυσδιάκριτα όρια. Φυσικά ανάλογα με την προσέγγιση, η χρησιμότητα, ή η δυσλειτουργία της Τέταρτης εξουσίας αλλάζει.
Πρώτη προσέγγιση
Στην πρώτη και καλύτερη προσέγγιση, τα ΜΜΕ ύστερα από την απελευθέρωση και ανεξαρτητοποίησή τους από το κράτος, συνέβαλαν στην εκδημοκράτισή του:
- Δρουν ελεγκτικά απέναντι στο κράτος και παρακολουθούν την άσκηση των τριών εξουσιών, αποκαλύπτοντας τυχόν καταχρήσεις και εξασφαλίζοντας τη διαφάνεια, επιτελούν δηλαδή το ρόλο “φύλακα”.
- Παρέχουν ενημέρωση σχετικά με δημόσια ζητήματα σε ολοένα και περισσότερες ομάδες διευρύνοντας έτσι το πολιτικό έθνος. Καθώς αυξάνεται λοιπόν το μέγεθός του αυξάνεται και η δύναμη, δηλαδή ενισχύεται η δημοκρατικότητά του.
- Μεταφέρουν τη φωνή του λαού, ενοποιώντας όλες τις διαφορετικές απόψεις που έρχονται από τη κοινωνία και αξίζει να ακουστούν μέσα από το κοινό πρίσμα στο οποίο αυτές συγκλίνουν. Μεταδίδουν δηλαδή τη δημόσια ομοφωνία όπως προκύπτει μέσα από τον κοινωνικό διάλογο.
Έτσι λειτουργούν σαν ένας επικοινωνιακός δίαυλος μεταξύ των κυβερνώντων και του λαού αλλά και ανάμεσα στις ετερόκλητες ομάδες του τελευταίου. Τα ΜΜΕ ενισχύουν το λαό: απ’ τη μια ασκώντας κριτική στην πολιτική εξουσία και ελέγχοντάς την εξονυχιστικά κι απ’ την άλλη μεταφέροντας το λαϊκό παλμό κι αντιπροσωπεύοντας την κοινή γνώμη στην κυβέρνηση. Αυτή η μετατόπιση εξουσίας απ΄ το κράτος προς το λαό με τη μεσολάβηση των ΜΜΕ, δίνει στα τελευταία τον τίτλο της Τέταρτης Εξουσίας. Τέταρτη Εξουσία, με την έννοια ότι ενσαρκώνουν τη “φωνή του λαού στους διαδρόμους της εξουσίας”.
Δεύτερη Προσέγγιση
Η άλλη θεώρηση αντιτίθεται στην πρώτη και αυτό γιατί οι εκπρόσωποί της και οι εκπρόσωποι της πολιτικής οικονομίας των μέσων αρνούνται τη λειτουργία των ΜΜΕ σαν Τέταρτη Εξουσία. Θεωρούν ότι τα μέσα ποτέ δεν κατάφεραν να απελευθερωθούν απ´τη δομή της εξουσίας και να ανεξαρτητοποιηθούν πλήρως αλλά ούτε και να γίνουν η φωνή της κοινωνίας.
- Τα ΜΜΕ δεν είναι ουδέτερα εφόσον είναι μεγάλες επιχειρήσεις ή εξαρτώνται από επιχειρήσεις, υπόκεινται σε κάποιο ιδιοκτησιακό καθεστώς και μάλιστα πολλές φορές ολιγοπωλιακό, ακόμη και μονοπωλιακό. Αυτό εξ’ ορισμού, τα κάνει φορείς ιδιωτικών (κυρίως) συμφερόντων και αλλοιώνει το ρόλο του “φύλακα” αφού είναι μέρος αυτού που πρέπει να ελέγχουν.(π.χ. η General Electric, η Toshiba και η Fiat είναι μερικές από τις επιχειρήσεις που έχουν εξαγοράσει ΜΜΕ)
- Τα ΜΜΕ, οι ιδιοκτήτες τους και οι δημοσιογράφοι που εργάζονται σε αυτά είναι μέρος του κατεστημένου. Δεν μπορούμε να ξεχνάμε τις πολιτικές τους δεσμεύσεις, τη δύναμη που τους ασκείται από ηγετικές ομάδες, τη σχέση που επιδιώκουν να έχουν με την κυβέρνηση και τη νομοθεσία στην οποία υπόκεινται. Όλα αυτά περιορίζουν την ανεξάρτητη δημοσιογραφία στα όρια του επιτρεπτού και του δυνατού έτσι όπως καθορίζεται από κάποιο καπιταλιστικό σύστημα.
- Η λογοκρισία μπορεί να μην πραγματοποιείται πια από το κράτος αλλά είναι εξίσου σκληρή. Αυτή τη φορά έρχεται από το σύστημα της ελεύθερης αγοράς και είναι με τη μορφή της εξάρτησης από τη διαφήμιση, του υψηλού κόστους εισαγωγής στην αγορά των περισσότερων ΜΜΕ, της συνεχούς αύξησης των ολιγοπωλίων. Έτσι δεν ακούγονται όλες οι φωνές ίσα, αλλά αυτές που διαθέτουν το κεφάλαιο.
Αυτά είναι κάποια απ’ τα σημεία που δείχνουν ότι τα ΜΜΕ μάλλον χειραγωγούν και παράγουν την πραγματικότητα, παρά λειτουργούν σαν καθρέφτης της. Έτσι, μάλλον δεν υπάρχει Τέταρτη Εξουσία, σαν μια δύναμη του λαού μέσω των μέσων όπως υποστηρίζει η πρώτη θεώρηση, αλλά φανερώνεται η δύναμη των μέσων, σύμφωνα με την οικονομική και πολιτιστική ελίτ που είναι στην εξουσία, πάνω στο λαό.
Mixed Grill
Τι θα συμβεί τώρα αν μπλέξουμε τις δύο παραπάνω προσεγγίσεις;
Για παράδειγμα, πως θα σας φαινόταν μια κεκαλυμμένη Τέταρτη εξουσία που ενισχύει την κρατική μηχανή;
Μιλάμε για μια ψευδαίσθηση της πρώτης προσέγγισης, όπου με λάβαρο το δίκιο, την αυτοδυναμία και την ευδαιμονία του Λαού, κυβερνήσεις μπορούν και υπάρχουν, μόνο και μόνο επειδή δεν μεταφέρουν την πληροφορία.
Γιατί γράφω όλα τα παραπάνω; Είμαστε λοιπόν στο 2022 και θεωρώ ότι απευθυνόμαστε σε ένα κοινό που μπορεί να σκέφτεται και να κρίνει out of the bound, ή τουλάχιστον εκτός των καθιερωμένων ορίων.
Το ξεροψήσιμο των Τηλεοπτικών καναλιών και η χρήση μιας πολιτικής (όχι πολίτικης) σάλτσας (ανεξαρτήτου χρώματος), μπορεί να δημιουργούν εξαιρετικά πιάτα, αλλά απέχουν πολύ από την πραγματικότητα. Ας μην ξεχνάμε την αξία της ωμής αλήθειας….
Comments
Post a Comment